Inkompatybilizm

Inkompatybilizm – pogląd głoszący, że determinizm wszechświata jest zupełnie nie do pogodzenia z twierdzeniem, iż ludzie mają wolną wolę; że istnieje dychotomia pomiędzy determinizmem a wolną wolą, wobec czego filozofowie muszą wybrać, czy wierzą w jedno, czy w drugie.

Przeciwieństwem inkompatybilizmu jest kompatybilizm, który odrzuca dychotomię determinizm/wolna wola. Kompatybiliści zachowują pojęcie wolnej woli przez to, że definiują je bardziej jako „wolność (brak przeszkód), by działać”^[a] – posunięcie, które spotkało się z pewną krytyką.

Inkompatybilizm występuje w co najmniej trzech stanowiskach filozoficznych: libertarianizm przeczy, że wszechświat jest deterministyczny; twardy determinizm przeczy, że istnieje jakakolwiek wolna wola, a pesymistyczny inkompatybilizm (twardy indeterminizm) zaprzecza zarówno zdeterminowaniu wszechświata, jak i istnieniu wolnej woli. Standardowy argument przeciwko wolnej woli stawia jednym poglądom inkompatybilistycznym większe trudności, a innym mniejsze.